Schizofrenia u dzieci

Powszechnie wiadomo, że psychiatria dziecięca w Polsce przeżywa kryzys: brakuje lekarzy (w całym kraju jest tylko 400 psychiatrów dziecięcych), a także łóżek w oddziałach psychiatrycznych dla dzieci. Szpitale nie są w stanie pomieścić małych pacjentów. Wiąże się to niejednokrotnie z opóźnianiem procesu leczenia i terapii, a jak wiemy w psychiatrii szybka i trafna diagnoza odgrywa kluczową rolę. Im wcześniej zaburzenie zostanie rozpoznane, tym większe są szanse na uzyskanie oczekiwanych efektów leczenia. Według statystyk 20 procent polskich dzieci ma problemy psychiczne, z czego co najmniej 9 procent wymaga specjalistycznej pomocy medycznej. Jedną z chorób psychicznych, które bezwarunkowo powinny być poddane intensywnej terapii i leczeniu jest schizofrenia dziecięca. Jest to choroba, która u dzieci występuje stosunkowo rzadko - zachorowania na schizofrenię dziecięcą to około 5 procent wszystkich stwierdzonych przypadków. Diagnoza schizofrenii u dziecka najczęściej budzi lęk w najbliższym otoczeniu, ponieważ cierpiące na nią dzieci doświadczają znaczących trudności w wielu aspektach funkcjonowania. Pojawia się wycofanie emocjonalne, unikanie kontaktów i dziwaczne zachowania przypominające objawy buntu. Schizofrenia dziecięca prawie dwukrotnie częściej występuje u chłopców.

Przyczyny:

Podobnie, jak w przypadku wielu innych chorób psychicznych, również w przypadku schizofrenii u dzieci nieznane są konkretne przyczyny jej występowania. Naukowcy analizujący patogenezę schorzenia, biorą pod uwagę choroby genetyczne, problemy doświadczane przez dziecko jeszcze w okresie życia wewnątrzmacicznego (np. zakażenia wewnątrzmaciczne, niektóre leki stosowane przez matkę w okresie ciąży), a także działanie szkodliwych czynników środowiskowych (zaniedbania rodzicielskie, pielęgnacyjne i wychowawcze, doświadczanie przemocy ze strony otoczenia). O udziale genów w występowaniu schizofrenii dziecięcej świadczyć może to, że schorzenie częściej pojawia się u tych dzieci, w których rodzinach ktoś już wcześniej doświadczał zaburzeń psychotycznych. W przypadku nastolatków, jako czynnik ryzyka wystąpienia schizofrenii wymieniane jest także stosowanie substancji psychoaktywnych.

Czym charakteryzuje się schizofrenia u dzieci i co powinno wzbudzać niepokój rodziców?

Ze względu na wiek wystąpienia objawów choroby, wyróżniane są dwie postacie schizofrenii dziecięcej:

1. schizofrenię o wczesnym początku, w której choroba pojawia się przed uzyskaniem pełnoletniości,
2. schizofrenię o bardzo wczesnym początku, gdzie do zachorowania dochodzi jeszcze wcześniej, bo przed ukończeniem 13. roku życia.
3. urojenia i ),
4. dezorganizacja myślenia, a przez to i mowy,
5. występowanie nietypowych, dziwacznych zachowań,

Objawy:

Schizofrenia u dzieci nie zawsze rozpoczyna się od nagłego wystąpienia objawów psychotycznych. Początkowo choroba może rozwijać się dyskretnie. Dziecko stopniowo zaczyna mniej mówić, izoluje się, pojawiają się dziwaczne zachowania. Często rodzice nie podejrzewają, że z dzieckiem dzieje się coś nieprawidłowego ? wymienione zachowania bywają przecież spotykane w wielu trudnych dla dziecka sytuacjach.

Jako typowe objawy schizofrenii, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych wymieniane są:

Na ogół objawy psychotyczne występujące w schizofrenii u dzieci bywają trudne do uchwycenia. Dzieci mogą doświadczać różnych omamów, głównie wzrokowych i słuchowych. Trudnością jest jednak ustalenie, co stanowi patologię, a co jest tak naprawdę przejawem dziecięcej wyobraźni, czy też wynika ze zwyczajnej zabawy. Doświadczanie przez dziecko halucynacji słuchowych bywa niezwykle niebezpieczne ? dziecko może np. słyszeć głosy, które będą nakazywały mu wykonać jakąś czynność. Jednocześnie może ono się bać, że jeżeli nie spełni takich "żądań", to jemu lub jego bliskim stanie się coś złego.

W schizofrenii dziecięcej występować mogą także objawy psychotyczne w postaci urojeń. Polegają one na pojawianiu się niezgodnych z rzeczywistością przekonań, przy czym dziecko ma pewność ich występowania. Urojenia miewają rozmaitą treść: mogą one być związane np. z poczuciem, że dziecko jest śledzone i ktoś chce mu zrobić jakąś krzywdę (jak w przypadku urojeń prześladowczych), czy też z przekonaniem, że ktoś steruje jego działaniami (jak w przebiegu urojeń owładnięcia).

Dziecko ze schizofrenią może prezentować nietypowe zachowania, np. znaczne spowolnienie psychoruchowe lub wyjątkowe pobudzenie. Mogą pojawiać się np. nietypowe pozycje ciała, zachowywania zupełnie niedostosowane do sytuacji, np. śmiech w momencie, gdy usłyszy przykrą wiadomość.

Dezorganizacja myślenia i mowy może znacząco utrudniać kontakty z otoczeniem. Dziecko podczas rozmowy może odpowiadać na zadane mu pytania tylko częściowo, budować niezrozumiałe wypowiedzi lub poruszać zupełnie inny wątek w rozmowie. Często pojawiają się nowe, wymyślone przez dziecko słowa, nielogiczny sposób konstruowania zdań, przez co mowa bywa całkowicie niezrozumiała dla otoczenia.

Tzw. objawy negatywne (ubytkowe) w schizofrenii dziecięcej to problemy związane ze zubożeniem emocji i zachowań. Dzieci stają się apatyczne, wycofane, mniej chętne do podejmowania różnych czynności. Mimika twarzy może stawać się bardzo uboga, a mowa monotonna. W trudniejszych przypadkach może dochodzić może do takich problemów, jak zaniedbywanie higieny czy całkowite odizolowywanie się od innych osób.

Diagnozowanie:

W rozpoznawaniu schizofrenii dziecięcej istotne jest nie tylko badanie psychiatryczne, ale również ocena ogólnego stanu zdrowia dziecka, ponieważ istnieje konieczność wykluczenia organicznych przyczyn występujących objawów ? należy wyeliminować obecność u dziecka np. schorzeń neurologicznych, zaburzeń hormonalnych czy stosowania przez nie substancji psychoaktywnych. Ponadto konieczne jest poddanie analizie różnicowej objawów schizofrenii od innych problemów psychiatrycznych, które mogą przebiegać podobnie, np. autyzm czy zaburzenia schizoafektywne. Diagnoza schizofrenii u dzieci stawiana jest na podstawie podobnych kryteriów, jakie stosowane są do rozpoznawania tej choroby u osób dorosłych. Istotne jest nie tylko stwierdzenie objawów, ale i określenie czasu ich trwania ? według kryteriów klasyfikacyjnych schizofrenię można rozpoznawać wtedy, kiedy wymienione dolegliwości występują przez co najmniej 4 tygodnie.

Leczenie:

W leczeniu schizofrenii dziecięcej podstawowe znaczenie odgrywa farmakoterapia. Podawane są leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki. Oprócz leczenia farmakologicznego, zalecana jest również psychoterapia (zarówno w formie terapii indywidualnej, jak i rodzinnej), a także tzw. trening umiejętności społecznych.

Rokowanie:

Wystąpienie schizofrenii w młodym wieku niestety pogarsza rokowanie ? im wcześniej u dziecka rozpoczyna się psychoza, tym gorsze są zazwyczaj uzyskiwane rezultaty leczenia. Schizofrenia u dzieci bywa poważnym problemem chociażby z tego względu, że jej skutkiem mogą być zarówno gorsze wyniki edukacyjne, jak i problemy z nawiązywaniem kontaktów społecznych. Dlatego bardzo istotne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie działań terapeutycznych. Im wcześniej schorzenie zostanie wykryte i rozpoczęte zostanie jego leczenie, tym większe szanse na uzyskanie trwałej poprawy.

Na podstawie materiałów źródłowych opracowała

Psycholog Grażyna Osińska